Entonasyon Nedir?

Konuşurken ses perdelerinde sürekli değişim olur. Bu perde değişiklikleri konuşmada çeşit çeşit tonlamalarda çıkmasını sağlar. Düşünce ve duyguların gerekliliğine göre bir düzen içerisinde, seslerin yükselişine ve alçalışına entonasyon denir.

Entonasyon konuşma sırasında uygulanabilir, çünkü yazı dilinde de yoktur. Bunun sebebi entonasyon sese uyarlanabilen bir söyleyiş kuralıdır. Bir konuşma yapacaksanız size verilen konuşmayı iyi anlamış olmanız yetersizdir, o konuşmayı iyi cümle tonlarıyla anlamlarına uygun biçimde söylemek, konuşmayı güzelleştirecektir. Örnek olarak, “Acaba” kelimesi yüksek, alçak veya alaycı tonla söylenmesine göre tehlikeden memnuniyete kadar farklı anlamlar kazanır. İnsan seslerindeki yanlış tonlama, kayma ve bozulmalara ise detone denir. Bir konuşmacının da kurduğu cümlelere uygun bir seslendirme yapamaması da entonasyon bozukluğu olarak adlandırılır.

Entonasyon Tipleri

• Alçalan
•  Yüksele
• Düz
• Alçalıp yükselerek dalgalanan
• Yükselip alçalarak dalgalanan

Müzikte Entonasyon

Akordu yapılmış olduğu halde gitar veya bağlama gibi çalgıların perdelerine basıldığında doğru sesi vermesi anlamındadır. Gitarın veya bağlamanın bir perdede tam olarak doğru notayı verdiğinden emin olmak için yapılan ayara entonasyon veya akort adı verilir. Bu bağlamda akort yapmak ile eş anlamlı gibi gözükür, fakat akort etmek amaca ulaşmayı ifade ederken, entonasyon bu amaca ifade eder.

Dikey Entonasyon

Amatör müzisyen ile profesyonel müzisyen arasındaki en önemli fark, profesyonel müzisyenlerin, çevrelerindeki amatör müzisyenler tarafından üretilen sesleri, profesyonel bir anlayışla dinleyerek onları bir anlamda akort etmeleri yani ayarlamalarıdır. En basit anlamıyla dört sesli bir koro eseri en azından bir oktavlık aralık içermektedir. Koro içerisinde oktav sesine çıkmayan grup (parti) susturularak, sadece oktavı söyleyen grup söylemeye devam ettirildiğinde, bu grupta bulunan tüm koristlerin, seslerindeki titreşimleri kontrol edebildiklerinden emin olacakları, uygun zamana gelinmiş olmaktadır. Titreşimleri kontrol altında tutmak çok önemlidir. Titreşimler, söylenen notanın çeyrek ton altına inmemeli ya da üstüne çıkmamalıdır. Eğer titreşim çeyrek tonu geçerse, üretilen sesteki bozukluk herkes tarafından duyulabilecek hale gelmektedir. Korolarda oktav sesinin problem olmaktan çıkarılmasından sonra sıra beşlilere gelmektedir. Beşlilerin çalışılmasında da, oktav çalışmasında kullanılan yöntemin kullanılması doğru sonuç vermektedir. Yani beşli aralıklar da grup grup çalıştırılarak pekiştirilir. Beşli aralıktan sonra küçük ve büyük üçlü aralıkların oturtulmasına geçilebilir. Üçlülerden sonra altılılar ve dörtlüler eklenebilir. En son aşamada ise ikililer ve yedililer yapılmalıdır. Tüm seslerde iyi bir tonlama elde edebilmek zaman almaktadır. Ancak her koro çalışmasında yukarıdaki ses sırası ile çalışmalar yapılırsa, iyi bir tonlamayı elde etmek kolaylaşmaktadır.

Yatay Entonasyon

Yatay ya da melodik ezgileri güzel söyleme işi, tüm şarkıcıların elde etmeye çalıştığı hafif (piyano) söyleme çalışmalarının yapılmasıyla başarılabilir. Bunun için aralıkların iyi bilinmesi gerekmektedir. Çalışmaya temel olabilecek bir aralıkla başlanmalı ve bu aralığa sık sık vurgu yapılarak pekiştirme sağlanmalıdır. Çalışmalar kromatik olarak birbiri ardınca gelen dizilerle alt ve üst seslere taşınabilir. Bunun yanı sıra majör dizilerle yapılan çalışmalar minör dizilerle de yapılabilir.

Tonlama

Müzikte olduğu gibi konuşmada da sesin nispi yüksekliğine perde yahut ton denir. Konuşma sesi kayıcı olmakla birlikte müziktekine benzer yükseklik değişmeleri gösterir. Biz her cümleyi anlamına göre adeta ayaküzeri besteleriz. Kelimeleri, cümleleri türlü ses perdelerinden geçirerek onlara anlam incelikleri katarız. Buna tonlama denir. Sözün ezgisi müzik ezgisine yaklaşır.

Konuşma sırasında sesin yükselip alçalmasına, tiz veya pes oluşuna ton (tonlama ) denir. Titreşim sayısının azalıp çoğalması sesin tonunu belirler. Titreşim sayısı arttıkça sesin tonu yükselir ve tiz sesler oluşur. Yazı dilinde gösterilmeyen ton, konuşma sırasında çok önemli bir anlam ayrıcı özellik olarak karşımıza çıkar. Öyleki, telefonda konuşurken görmediğimiz bir kimsenin ses tonunda onun seviçli, üzüntülü, korkak, çekingen ya da heyecanlı olup olmadığını anlayabiliriz.

Değişik ses renkleri konuşmayı bestelemektir. Ancak, kullanılacak bu ses renkleri düşüncenin mantığı ile uyumlu olmalıdır. Tonlama dilden dile önemli farklılıklar gösterir. Her dil kendi cümlesini kendi özelliklerinde besteler. Bu da dillerin kendine özgü ezgisini oluşturur. Konuşmaya derinlik ve renklilik katan 25 tonlamanın olmadığı konuşmalar tek düzedir. Bu ise iletişimi paramparça eden olumsuzlukların başında gelir.

Düz ton kullanımı ancak uzunluk ile birlikte uygulanabilir. Düşen perde değişimi birleşik ton içinde iki kez kullanılabilir: düşüp-çıkan- düşen. Böyle bir değişikliğe uzunluk da eşlik eder. Yapı açısından uzunluk dışında tonlar ya yalın, ya da birleşik olur. Ses perdesi tek yönde değişirse böyle bir tona yalın ton, yön değiştirirse, öyle bir tona da bileşik ton denir. Süre bakımından ise tonlar: ya kısa, ya da uzun ölçüleriyle betimlenebilir. Ünlülerin kısa olması, perde değişimleriyle uzunluğun karşıtsal kullanımını sağlar. Türkçede uzunluk birleşik ton kavramı içine alınabilir. (düşüş+uzunluk, çıkış+ uzunluk, düz+uzunluk…) Türkçede çekimli tek biçimden ya da sözcükten oluşan tümcelerde özellikle kayan-ton değişimi, daha uzun tümcelerde ise genellikle seken ton değişimi olur. Söz gelimi // Eve gelince//beni görsün// tümcesindeki // …görsün // sözcüğünün son hecesi üzerinde en az üç türlü perde değişimiyle tümceye üç ayrı anlam yüklenebilir:

1. Kısa, düşen yalın bir perde değişimiyle: ‘kesin’ anlatım

2. Gecikmeli, ya da uzatılan birleşik bir perde düşüşüyle: ‘Sakın görmeden etmesin, darılırım.’ gibi bir anlatım.

3. Düşüp çıkan bir dalgalanma ise, ‘isterse, farketmez’ anlamını taşır.

Gitarda Entonasyon Ayarı Nedir?

Özellikle elektro gitarda entonasyon ayarı dikkat edilecek bir konudur. Entonasyon, bastığınız perdeden tam olarak çıkması gereken notanın tınlamasıdır. Örneğin en üst telde 12. perdenin notası mi’dir ve 12. perdeye bastığınızda doğru akortlanmış bir gitarda tam olarak mi sesi çıkması gerekir, en üst telin boş hali de mi notasıdır eğer en üst tel boş tınlarken ve 12. perdesi tınlarken aynı mi sesini vermiyor biri daha ince biri daha kalın ise gitarınızın entonasyonunda problem var demektir. Öncelikle entonasyon ayarına başlamadan önce dikkat etmemiz gereken şey;  gitarının sap ayarının doğru bir şekilde yapılmış olmasıdır. Gitarın sap ayarını bir takım yardımlar ile sapın içinden geçen truss rod adı verilen metal çubuğu çevirerek yapabiliriz. Eğer sap ayarı yapmayı bilmiyorsak sap ayarı yapmayı bilen birinden destek almamız daha sağlıklı olacaktır eğer sap ayarı yapmak için gitarımızın sapını zorlarsak sapa büyük zararlar verebiliriz.

Entonasyon Ayarı Nasıl Yapılır?

Entonasyon Ayarı Şimdi entonasyon ayarına bakalım. Önce gitarımızı, bir adet tornavidamızı ve bir adet de tuner cihazını yanımıza alıyoruz. Yandaki resimde görüldüğü gibi bir de bez kullanırsak gitarımızı çizmeden bu ayarı rahatlıkla yapabiliriz. İlk olarak tuner yardımıyla telin akordunu yapıyoruz.  (Akord yapmakla ilgili sorunlar yaşıyorsak Gitar Akordu yazımızı okuyup bilgi aldıktan sonra entonasyon ayarına geçebilirsiniz ) Sonra 12. perdeye basarak teli tınlatıyoruz ve tuner yardımıyla bir daha kontrol ediyoruz ve boşta verdiği sesin 12. perdede aynısını verip vermediğini kontrol ediyoruz. Eğer tiz ya da pes ise tornavida yardımı ile gövdede bulunan köprü kısmındaki yayları ile geri oynatıp tekrar akord edip sesi kontrol ediyoruz. Bu işlemi boş tel ile 12. perde aynı olana kadar tekrar ediyoruz. Bu işlemi yaparken dikkat etmeliyiz çünkü çok hassas bir işlem yapıyoruz. Tornavidayı öyle var gücümüzle çevirmemeliyiz. Aksi halde zarar vermiş olabiliriz. Ufak oynamalar bile yeterli olabilmektedir.